Chiếc bánh ít lá gai là một đặc trưng của miền đất võ Bình Định. Không chỉ đặc trưng từ hương vị ngọt bùi thơm, dẻo là kết tinh từ lao động và sáng tạo của người nông dân. Không chỉ đặc trưng bởi hình dáng tựa những ngôi tháp Chàm cổ kính rêu phong, của sắc màu đen lục của lá gai và nếp dẻo mà còn đặc trưng bởi cái tên gọi đặc biệt của nó.
Nội dung của bài
1 Đặc trưng của bánh ít lá gai
Bánh ít lá gai là loại đặc sản của người dân Bình Định. Bánh không thể thiếu trong những dịp lễ Tết hay cưới hỏi,… Bánh tuy được gọi là ít nhưng lại chứa đựng biết bao nhiêu là tình cảm. Bánh ít lá gai có vị dẻo thơm, ngọt bùi và trở thành dư vị khó quên cho những ai từng nếm thử.
Hình dáng của bánh ít cũng không giống với loại bánh thông thường. Bánh có hình nón, đáy bánh vuông, sắc cạnh, nhọn lên tới đỉnh. Dân gian Bình Định cũng lấy hình ảnh bánh ít để đặt tên cho tháp Bánh Ít.
Bánh có nguồn gốc từ Bình Định, sau đó phát triển rộng khắp vùng ven biển miền Trung. Tuy vậy, bánh ít chính gốc Bình Định vẫn giữ nét đặc trưng rất riêng không thể nhầm lẫn. Xét về độ ngon, cách làm bánh đa dạng và phổ biến trong dân chúng thì bánh ít lá gai Bình Định vẫn xếp thứ nhất.
Việc trồng cây gai phổ biến ở các làng quê Bình Định. Trước đây, phụ nữ trong gia đình ai cũng đều phải biết cách làm bánh ít, món ăn bắt buộc phải có trong đám giỗ, hiếu hỷ. Khách sau khi ăn cỗ xong sẽ được gia chủ gửi tặng vài cái bánh ít để làm quà mang về. Để ra đời một mẻ bánh ít, cần phải trải qua nhiều công đoạn và đòi hỏi người làm bánh phải thật khéo léo và tỉ mỉ.
2 Nguyên liệu để làm bánh ít lá gai
Để làm được bánh ít lá gai cần đầy đủ các nguyên liệu như: lá gai, gạo nếp, lá chuối, đường, đậu và dừa. Thành phần làm nên đặc trưng cho món bánh chính là lá gai. Lá gai đạt tiêu chuẩn là lá gai hơi sần, xốp khô, ngắt bỏ cuống lá, rửa sạch và đem đi luộc chín. Sau khi chín, vớt lá ra để ráo nước, giã bằng cối rồi vắt lấy nước để trộn cùng với bột nếp. Riêng công đoạn giã là mất nhiều thời gian nhất, phải giã lâu và nhuyễn như bột. Lá gai giúp bánh có màu xanh đen và mang hương vị chát rất đặc trưng.
Nguyên liệu quan trọng nữa là gạo nếp. Muốn có được loại bột nếp dẻo thơm thì phải lựa chọn gạo nếp ngon, nguyên và không gãy. Vo gạo thật sạch, ngâm thêm vài giờ rồi vớt gạo ra và xay nhuyễn cùng với lá gai cùng một ít muối. Sau khi xay xong, đăng khô bột bằng cách cho bột vào một túi vải, buộc chặt rồi dùng một phiến đá nhỏ đè lên. Nước bên trong sẽ từ từ thoát ra ngoài, sau cùng chỉ còn lại phần bột nếp. Khi bột vừa đủ rao, lấy ra, nhào bột nhiều lần cho thật dẻo rồi chia thành từng khóm nhỏ vừa đủ cho một cái bánh.
3 Hướng dẫn làm bánh ít lá gai chuẩn vị miền đất võ
3.1 Chuẩn bị lá và nhân bánh
Lá gai sau khi chọn, lấy lá non bỏ tước cọng và phần sống lá, chỉ lấy phần lá mềm. Rửa sạch, sau đó đem luộc chín rồi giã nhuyễn. Sau đó đem hỗn hỗn trộn cùng bột lá gai, bột nếp và đường cho hòa quyện vào với nhau. Phần nhân bánh có thể làm bằng đậu xanh, dừa hoặc cả dừa trộn lẫn với đậu xanh.
Để đáp ứng thị hiếu của đông đảo người tiêu dùng. Dừa chọn quả vừa ăn, không quá già hay quá non sau đó bào lấy sợi. Sên với đường cùng một ít gừng cho thơm hơn. Đậu xanh chọ loại ngon, đem đi hấp chín và giã nguyễn. Đậu xanh cũng sen với đường và một ít đường tương tự như dừa.
Lá chuối được rửa sạch và hơ qua lửa để mềm hơn khi gói bánh và lá không bị dập hay gãy. Lá chuối cuốn thành hình phễu, thoa thêm một ít dầu để bột bánh không bị dính vào lá khi hấp. Cho nhân vo tròn vào bột bánh đã chuẩn bị sẵn và xoay. Nặn làm sao cho bánh đều và ôm trọn phần nhân bên trong rồi gói lại bằng lá chuối, hình tựa quả núi.
3.2 Công đoạn nấu bánh
Với những chiếc bánh được làm bằng thủ công thì khâu quết là khâu quan trọng. Bánh là thủ công được quết bởi những người thợ giàu kinh nghiệm và đủ sức khỏe. Cho công đoạn này bao giờ cũng dẻo, mịn và ngon hơn những chiếc bánh khác. Đây cũng là điểm khác biệt với thời công nghệ hiện đại. Ngày nay, những chiếc máy đã thay thế con người với công đoạn làm bánh này. Chỉ có những người sành ăn mới cảm nhận được sự khác biệt này.
Công đoạn tiếp theo là hấp chín bánh. Chuẩn bị một cái nồi hấp, cho bánh đã gói xong có thể cho vào hấp luôn. Hấp trên bếp tầm 20 phút, những chiếc bánh sẽ vừa chín, với vị thơm, vị dẻo đặc trưng của bánh ít lá gai. Bánh ăn luôn khi còn nóng sẽ ngon hơn và có mùi thơm hơn.
3.3 Cách bảo quản bánh ít lá gai
Món bánh ít lá gai Bình Định được làm từ nguyên liệu tươi và không có chất bảo quản nên thời gian sử dụng cũng ngắn hơn bánh khác. Thời hạn sử dụng tốt nhất là 3 đến 5 ngày sau khi hấp bánh.
Nên hạn chế để bánh ít dưới mặt trời quá lâu hoặc để bánh ở những nơi có nhiệt độ thay đổi liên tục. Vì như vậy bánh sẽ bị hư và bị ôi nhanh hơn. Bánh được bảo quản trong tủ lạnh sẽ dùng được lâu hơn.
4 Địa chỉ bán đặc sản bánh ít lá gai ngon ở Bình Định
Hiện nay, nhiều địa phương cũng có nhiều công thức làm ra món bánh này. Nhưng với Bình Định, người dân đất võ vẫn tự hào bởi sự nổi tiếng và nét đặc trưng riêng của bánh ít lá gai. Bánh ở đây đã trở thành món ăn dân dã, truyền thống nhưng lại vô cùng đặc biệt. Và đặc biệt hơn nữa là mỗi khi du khách ở mọi miền tổ quốc khi ghé thăm Bình Định đều mua một túi bánh mang về làm quà. Cũng vì vậy, món bánh truyền thống này giờ đây đã có mặt ở hầu khắp các tỉnh thành trong cả nước.
Nếu có dịp ghé qua đây và muốn tìm một địa điểm để mua những chiếc bánh ít lá gai về làm quà thì lưu lại các địa chỉ sau nhé:
Bánh gai Thanh Liêm: 30 Nguyễn Tất Thành, tp Quy Nhơn.
Bánh ít lá gai Như Ý: 156 Nguyễn Huệ, tp Quy Nhơn.
Bánh ít Phương Nghi: 119 Tây Sơn, tp Quy Nhơn.
Bánh ít lá gai Phụng Nga: 61 Vũ Bảo, tp Quy Nhơn.
Không chỉ người dân Bình Định mới ưa chuộng bánh ít lá gai. Du khách bốn phương đến với Bình Định cũng chỉ một lần nếm thử loại bánh này sẽ thấy nhớ mãi hương vụ của nó. Bánh ít lá gai là thứ quà dân dã mà đậm đà, quyến rũ. Mỗi khi nhớ về vùng đất võ Binh Định, người xa quê lại nao nao nhớ về hương vị thơm ngọt của món bánh này.
